Phân tích đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng)

Phân tích đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng)

Mở bài

Trong lịch sử văn học Việt Nam hiện đại, Vũ Trọng Phụng được xem là một “bậc thầy trào phúng”, người đã vạch trần bản chất giả dối, lố lăng và suy đồi của xã hội tư sản thành thị những năm 1930 – 1945. Tiểu thuyết Số đỏ chính là kiệt tác thể hiện rõ nhất tài năng và ngòi bút trào phúng sắc bén của ông. Trong đó, đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” được coi là chương đặc sắc nhất, một bức tranh biếm họa tập thể lố bịch, nơi tang gia trở thành ngày hội, nỗi đau mất mát lại hóa thành niềm vui phô trương. Bằng giọng văn châm biếm, bút pháp cường điệu và khắc họa chân dung biếm họa, Vũ Trọng Phụng đã tạo nên một tác phẩm mang giá trị hiện thực và phê phán sâu cay.

Thân bài

1. Ý nghĩa nhan đề – nghịch lí trào phúng

Ngay từ nhan đề “Hạnh phúc của một tang gia”, tác giả đã tạo nên một mâu thuẫn gây cười. Tang gia vốn là sự kiện buồn đau, nơi con cháu tiếc thương người đã khuất. Thế nhưng, trong tác phẩm, tang lễ cụ cố Tổ lại đem đến cho từng người trong gia đình niềm “hạnh phúc” riêng. Nghịch lí này đã lột tả sự đảo lộn giá trị trong xã hội tư sản thượng lưu: mất mát, đau thương bị thay thế bằng cơ hội khoe khoang, phô trương.

2. Niềm “hạnh phúc” riêng của từng nhân vật

Trong bức tranh tập thể ấy, mỗi nhân vật đều hiện lên như một biếm họa, với sự hạnh phúc kì quặc:

  • Cụ cố Hồng hả hê vì được mặc đồ xô gai, được thiên hạ chú ý đến vẻ bề ngoài, coi cái tang như một dịp để khẳng định địa vị.

  • Cô Tuyết hớn hở trong bộ đồ hở hang để khoe “mối tình chưa đứt khoát”, biến tang lễ thành sàn diễn thời trang.

  • Ông Phán mọc sừng vừa có tiền, vừa “vinh dự” được xã hội công nhận cái nhục nhã của mình, mà lại coi đó là may mắn.

  • Cậu Tú Tân thì sung sướng vì có dịp thể hiện tài chụp ảnh, hô hào mọi người làm dáng, biến giây phút trang nghiêm thành trò hề.

Những niềm vui ấy tuy khác nhau nhưng đều chung bản chất: vô cảm, giả dối, suy đồi nhân tính.

3. Quang cảnh đám tang – một bức tranh biếm họa tập thể

Không chỉ dừng lại ở từng cá nhân, Vũ Trọng Phụng còn dựng lên khung cảnh đám tang đông đúc, lố lăng và hỗn loạn.

  • Đám tang có hàng trăm ô tô, vòng hoa, câu đối, người đưa… tưởng chừng là biểu hiện của sự trọng thị, nhưng thực chất là sự phô trương hình thức.

  • Người đi đưa không buồn thương mà chỉ chăm chú khoe áo quần hợp mốt, tranh thủ giao thiệp, thể hiện bản thân.

  • Tang lễ, thay vì nghi thức thiêng liêng, đã biến thành cuộc trình diễn xã hội, một ngày hội phô trương “văn minh Âu hóa”.

4. Cảnh hạ huyệt – đỉnh điểm của sự lố lăng

Đáng lẽ là khoảnh khắc trang nghiêm nhất, cảnh hạ huyệt lại trở thành đỉnh cao của bi kịch trào phúng. Người ta không khóc than mà hối hả tạo dáng để chụp ảnh, chen lấn để có mặt trong bức hình “lịch sử”. Sự hỗn loạn ấy vừa gây cười, vừa khiến người đọc chua xót khi chứng kiến sự tha hóa tận cùng của nhân tính.

5. Nghệ thuật trào phúng bậc thầy

  • Xây dựng nghịch lí: “hạnh phúc” – “tang gia” đối lập tạo tiếng cười sâu cay.

  • Khắc họa chân dung biếm họa: nhân vật được tô vẽ phóng đại, mỗi nét đặc trưng thành một sự lố bịch điển hình.

  • Bút pháp cường điệu, liệt kê, đối lập: làm cho cảnh tượng tang lễ vừa hoành tráng vừa giả tạo.

  • Giọng văn châm biếm, mỉa mai: phơi bày sự thật đen tối nhưng vẫn tạo nên sức hấp dẫn nghệ thuật.

Kết bài

Đoạn trích “Hạnh phúc của một tang gia” là minh chứng tiêu biểu cho tài năng trào phúng bậc thầy của Vũ Trọng Phụng. Qua cảnh tang lễ kì quái, tác giả đã phơi bày bộ mặt thật của tầng lớp thượng lưu thành thị: giả dối, vô cảm, coi trọng hình thức và vật chất hơn tình nghĩa con người. Đoạn văn không chỉ khiến người đọc bật cười mà còn để lại nỗi xót xa về sự băng hoại đạo đức. Với Số đỏ và đặc biệt chương này, Vũ Trọng Phụng đã ghi dấu ấn lớn trong nền văn học Việt Nam hiện đại, để lại cho hậu thế một bức tranh biếm họa sắc nét và bài học nhân sinh sâu sắc.

Phân tích đoạn trích Hạnh phúc của một tang gia (trích Số đỏ – Vũ Trọng Phụng), Ngữ Văn Lớp 12

Soạn bài: Thiên Di

Nhận xét

Đăng nhận xét