Bài văn Phân tích đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” – trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng

Phân tích đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” – trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng

Trong nền văn học hiện thực phê phán giai đoạn 1930 – 1945, Vũ Trọng Phụng được mệnh danh là “ông vua phóng sự đất Bắc” với giọng văn trào phúng sắc sảo, lột tả bản chất giả dối và lố bịch của xã hội đương thời. Số đỏ – kiệt tác của ông – là bức tranh biếm họa toàn cảnh xã hội tư sản thành thị Việt Nam thời thuộc địa. Trong đó, đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” là một trong những chương đặc sắc nhất, kết tinh tài năng trào phúng bậc thầy của nhà văn, đồng thời bộc lộ rõ giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán sâu sắc.

Đoạn trích xuất hiện ở phần cuối tác phẩm, khi nhân vật chính Xuân Tóc Đỏ – từ một kẻ mồ côi, lang thang, sống bằng nghề lừa đảo – đã liên tiếp gặp những tình huống may mắn, được giới thượng lưu săn đón và tôn vinh. Trong một lần tình cờ, Xuân gây ra cái chết của tên mật thám Tây Xanh. Đúng vào lúc phong trào “cứu quốc” đang rầm rộ, sự kiện ấy lập tức được báo chí và giới “quý tộc” Âu hóa thổi phồng thành chiến công vang dội. Chỉ sau một đêm, kẻ vô học ấy trở thành “anh hùng cứu quốc”, được trao huân chương, ca ngợi rầm rộ, bước thẳng vào hàng ngũ “vĩ nhân” của xã hội.

Chân dung Xuân Tóc Đỏ hiện lên trong đoạn trích vừa quen vừa lạ. Vẫn là gã giang hồ cơ hội, nhưng nay được khoác chiếc áo “anh hùng” mà bản thân hắn không hề cố công giành lấy. Tài năng hay phẩm chất chẳng có, tất cả vinh quang đến với Xuân chỉ nhờ một sự kiện tình cờ và nhờ… sự bịa đặt của dư luận. Đây chính là kiểu “anh hùng thời thế” – sản phẩm của xã hội đảo điên, nơi những kẻ bất tài lại được tung hô, còn giá trị chân chính bị chôn vùi.

Phía sau câu chuyện của Xuân là cả một bức tranh xã hội thượng lưu bệnh hoạn. Ở đó, bệnh háo danh trở thành mốt: người ta đánh giá con người qua huân chương, chức tước, danh hiệu; đạo đức giả được coi như một kỹ năng sống; và báo chí – thay vì đưa tin trung thực – lại trở thành công cụ để thêu dệt, tô vẽ những “thần tượng” rởm. Bằng giọng văn trào phúng bậc thầy, Vũ Trọng Phụng đã phóng đại sự kiện, sử dụng nhiều nghịch ngữ (“cứu quốc” mà chẳng cứu ai, “anh hùng” mà là kẻ lừa đảo) để tạo tiếng cười chua chát. Lời ca ngợi hoa mỹ được đặt cạnh sự thật trần trụi càng làm bật lên sự lố lăng, giả tạo.

Giá trị hiện thực của đoạn trích nằm ở chỗ: nó không chỉ châm biếm một cá nhân như Xuân Tóc Đỏ, mà còn phê phán cả một cơ chế xã hội đảo điên. Khi truyền thông và dư luận bị chi phối bởi danh lợi, thì khoảng cách giữa “anh hùng” và “lưu manh” đôi khi chỉ là một bài báo. Đây là lời cảnh tỉnh sâu sắc, vẫn còn nguyên tính thời sự: xã hội chỉ thực sự tiến bộ khi biết tôn vinh giá trị thật, chứ không phải hào quang giả tạo.

Kết thúc đoạn trích, Xuân Tóc Đỏ đường hoàng bước vào giới thượng lưu bằng con đường phi lý nhất. Tiếng cười bật ra từ câu chuyện vừa hài hước vừa đắng chát, để lại trong lòng người đọc sự băn khoăn: liệu những “anh hùng” mà ta đang tung hô có thực sự xứng đáng? Với đoạn trích này, Vũ Trọng Phụng một lần nữa khẳng định tài năng trào phúng bậc thầy và bản lĩnh của một nhà văn dám nói lên sự thật.

Bài văn Phân tích đoạn trích “Xuân Tóc Đỏ cứu quốc” – trích Số đỏ của Vũ Trọng Phụng, Ngữ văn lớp 12, tập 1

Soạn bài: Thiên Di