Phân tích bài thơ Đồng chí – Chính Hữu

Phân tích bài thơ Đồng chí – Chính Hữu

Trong nền thơ ca kháng chiến chống Pháp, Chính Hữu là một trong những nhà thơ tiêu biểu với những vần thơ giản dị, giàu sức gợi, phản ánh chân thực hình tượng người lính cách mạng. Bài thơ “Đồng chí” (1948) là tác phẩm tiêu biểu nhất của ông, khắc họa tình đồng chí, đồng đội thiêng liêng, cao cả của những người lính xuất thân từ nông dân. Với giọng thơ chân chất, mộc mạc, bài thơ đã để lại dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc bao thế hệ.

1. Cơ sở hình thành tình đồng chí

Ngay từ những câu thơ đầu, Chính Hữu đã gợi ra xuất thân nghèo khó của những người lính:

“Quê hương anh nước mặn, đồng chua

Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.”

Họ đến từ những miền quê khác nhau, vốn là “đôi người xa lạ”, “tự phương trời chẳng hẹn quen nhau”. Nhưng chính lý tưởng cách mạng đã gắn kết họ lại: “Súng bên súng, đầu sát bên đầu”. Họ cùng chia sẻ những gian khổ trong chiến đấu, chung chăn trong những đêm rét buốt và từ đó trở thành “đôi tri kỉ”. Hai tiếng “Đồng chí!” vang lên ngắn gọn nhưng thiêng liêng, như một phát hiện lớn, khái quát tình cảm gắn bó máu thịt của những người lính.

2. Biểu hiện của tình đồng chí

Tình đồng chí không phải tình cảm trừu tượng mà được thể hiện bằng những chia sẻ rất cụ thể, chân thực:

• Họ cùng nhau gửi lại ruộng nương, nhà cửa cho người thân nơi quê nhà:
  “Ruộng nương anh gửi bạn thân cày
  Gian nhà không mặc kệ gió lung lay
  Giếng nước gốc đa nhớ người ra lính.”
  Những hình ảnh quen thuộc của làng quê gợi lên nỗi nhớ quê hương, nỗi lo cho hậu phương, nhưng đồng thời cũng làm nổi bật sự hi sinh lớn lao của người lính.

• Họ cùng nhau chịu đựng bệnh tật, gian khổ: “Anh với tôi biết từng cơn ớn lạnh / Sốt run người, vừng trán ướt mồ hôi.”

• Họ chia sẻ cả những thiếu thốn vật chất: “Áo anh rách vai / Quần tôi có vài mảnh vá / Chân không giày”.
  Dù vậy, trong gian khó, họ vẫn nở nụ cười lạc quan: “Miệng cười buốt giá”. Và đẹp hơn cả là cái nắm tay siết chặt, ấm áp tình thương: “Thương nhau tay nắm lấy bàn tay!”
  → Tình đồng chí hiện lên giản dị, tự nhiên nhưng thấm thía, sâu nặng, được xây đắp từ sự đồng cam cộng khổ, sẻ chia trong gian lao.

3. Biểu tượng đẹp của tình đồng chí

Kết thúc bài thơ là hình ảnh bất hủ:

“Đêm nay rừng hoang sương muối

Đứng cạnh bên nhau chờ giặc tới

Đầu súng trăng treo.”

Khung cảnh vừa hiện thực, vừa lãng mạn: rừng hoang, sương muối lạnh giá, người lính phục kích chờ giặc. Nhưng phía trên nòng súng là ánh trăng dịu hiền. “Đầu súng trăng treo” là hình ảnh giàu chất thơ, vừa tượng trưng cho cuộc chiến gian khổ, vừa biểu hiện mơ ước hòa bình, lạc quan và tinh thần lãng mạn của người lính. Đây là biểu tượng đẹp, kết tinh tình đồng chí, sức mạnh và vẻ đẹp tâm hồn của họ.

4. Giá trị nội dung và nghệ thuật

• Nội dung: Bài thơ đã ngợi ca tình đồng chí, đồng đội gắn bó keo sơn, chia sẻ ngọt bùi, trở thành sức mạnh tinh thần to lớn của người lính cách mạng trong kháng chiến.

• Nghệ thuật: Ngôn ngữ giản dị, cô đọng; hình ảnh chân thực, giàu sức gợi; giọng điệu trữ tình, tha thiết; kết hợp hiện thực và lãng mạn một cách hài hòa.

Kết bài

Với “Đồng chí”, Chính Hữu đã dựng lên một tượng đài bất tử về người lính cách mạng trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp. Bài thơ vừa mang vẻ đẹp hiện thực, vừa chan chứa chất trữ tình lãng mạn, để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Tình đồng chí trong bài thơ không chỉ là tình cảm của một thế hệ mà còn là biểu tượng thiêng liêng, bất diệt trong cuộc sống dân tộc Việt Nam.

Phân tích bài thơ Đồng chí – Chính Hữu. Chương trình Ngữ văn lớp 9.

Soạn bài: Thiên Di