Phân tích hình tượng Dế Choắt trong “Bài học đường đời đầu tiên”

Phân tích hình tượng Dế Choắt trong “Bài học đường đời đầu tiên”

(Trích Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)

Mở bài

Trong kho tàng văn học thiếu nhi Việt Nam, Dế Mèn phiêu lưu kí của Tô Hoài là tác phẩm đồng thoại đặc sắc, nuôi dưỡng tâm hồn nhiều thế hệ học trò. Không chỉ kể về những chuyến phiêu lưu li kì, tác phẩm còn gửi gắm những bài học đạo lí thấm thía qua hình tượng các nhân vật loài vật. Bên cạnh Dế Mèn – nhân vật trung tâm – ta còn gặp Dế Choắt, một nhân vật nhỏ bé nhưng giàu ý nghĩa. Trong đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên”, hình tượng Dế Choắt hiện lên vừa đáng thương, vừa đáng trân trọng, là tấm gương sáng nhắc nhở con người phải sống nhân hậu, khiêm nhường.

Thân bài

1. Ngoại hình gầy yếu, bé nhỏ

Khác hẳn sự khỏe khoắn, cường tráng của Dế Mèn, Dế Choắt hiện lên với dáng vẻ yếu ớt: “người gầy gò, ốm yếu, râu ria lún phún, chân tay khẳng khiu”. Chỉ vài nét phác họa ngắn gọn, Tô Hoài đã vẽ nên một nhân vật nhỏ bé, mong manh, phải chịu nhiều thiệt thòi trong cuộc sống. Dáng vẻ ấy gợi cho người đọc sự thương cảm, đồng thời phản ánh quy luật nghiệt ngã của tự nhiên: kẻ yếu thường phải chịu nhiều bất hạnh.

2. Tính cách hiền lành, nhút nhát

Vì ngoại hình gầy yếu, Dế Choắt sống thận trọng, lo xa. Khi nhận thấy hang của mình không an toàn, Choắt đã nhờ Mèn đào giúp một cái ngách để phòng khi nguy hiểm còn có lối thoát. Lời nhờ vả chân thành cho thấy sự hiền lành, khiêm nhường và cả nỗi sợ hãi của một sinh linh yếu ớt. Nhưng đáng tiếc, lời cầu xin ấy không được Dế Mèn đáp lại, thậm chí còn bị chế giễu. Điều này càng làm nổi bật sự bất hạnh của Dế Choắt, một nhân vật tiêu biểu cho những kẻ yếu thế trong xã hội, luôn bị xem thường và dễ bị tổn thương.

3. Cái chết oan uổng và lời trăng trối cảm động

Đỉnh điểm bi kịch của Choắt là cái chết oan uổng khi bị chị Cốc trút cơn thịnh nộ vì trò đùa ngông cuồng của Dế Mèn. Một sinh vật vốn yếu đuối, vô can lại phải gánh chịu hậu quả. Sự ra đi của Choắt khiến người đọc xót xa, đồng thời cũng để lại trong lòng Dế Mèn nỗi ân hận sâu sắc.

Trước khi chết, Dế Choắt không trách móc mà để lại lời trăng trối chân thành: khuyên Dế Mèn đừng kiêu căng, hung hăng, phải biết nghĩ cho người khác. Lời nhắn nhủ giản dị ấy vừa như một lời dặn dò, vừa như một di huấn quý báu. Qua đó, nhân vật nhỏ bé này trở thành tấm gương soi sáng để Dế Mèn – và cả mỗi người đọc – tự nhìn lại bản thân.

4. Ý nghĩa hình tượng Dế Choắt

Dế Choắt không chỉ là nhân vật phụ làm nổi bật tính cách của Dế Mèn. Hình tượng này còn mang nhiều giá trị nhân sinh sâu sắc:

• Là biểu tượng cho những con người yếu thế, nhỏ bé trong xã hội, thường chịu nhiều thiệt thòi, bất công.

• Cái chết của Choắt gióng lên hồi chuông cảnh tỉnh cho những kẻ kiêu căng, ích kỉ, thiếu tình thương.

• Lời trăng trối của Choắt là bài học đạo lí quý giá: phải sống khiêm nhường, hòa nhã, biết quan tâm và giúp đỡ người khác.
  Với nghệ thuật nhân hóa tài tình, giọng văn giàu cảm xúc, Tô Hoài đã xây dựng Dế Choắt thành một nhân vật tuy nhỏ bé nhưng giàu sức lay động, để lại dư âm lâu bền trong lòng độc giả.

Kết bài

Đoạn trích “Bài học đường đời đầu tiên” đã khắc họa thành công hình tượng Dế Choắt – một nhân vật bé nhỏ, hiền lành nhưng giàu giá trị nhân văn. Cái chết thương tâm và lời trăng trối của Choắt không chỉ để lại nỗi ân hận cho Dế Mèn mà còn gieo vào lòng người đọc một bài học sâu sắc: trong cuộc sống, đừng bao giờ ỷ mạnh hiếp yếu, hãy biết sống nhân ái, khiêm nhường và nghĩ cho người khác. Dù chỉ là nhân vật phụ, Dế Choắt vẫn để lại dấu ấn đậm nét, góp phần làm nên giá trị nhân đạo bền vững cho tác phẩm Dế Mèn phiêu lưu kí.

Phân tích hình tượng Dế Choắt trong “Bài học đường đời đầu tiên” - (Trích Dế Mèn phiêu lưu kí – Tô Hoài)

Soạn bài: Thiên Di