Phân tích hình ảnh bầy chim chìa vôi trong tác phẩm Bầy chim chìa vôi – Nguyễn Quang Thiều

Phân tích hình ảnh bầy chim chìa vôi trong tác phẩm Bầy chim chìa vôi – Nguyễn Quang Thiều

Mở bài

Trong kho tàng văn học Việt Nam hiện đại, nhiều tác giả đã chọn thiên nhiên, làng quê và tuổi thơ làm nguồn cảm hứng bất tận để sáng tác. Nguyễn Quang Thiều – một cây bút giàu chất trữ tình – cũng vậy. Với truyện ngắn Bầy chim chìa vôi, ông đã để lại cho người đọc một hình tượng vừa giản dị vừa thiêng liêng: bầy chim chìa vôi tụ họp trên mái ngói rêu phong của ngôi đền làng. Hình ảnh ấy không chỉ là chi tiết miêu tả cảnh vật mà còn là điểm sáng nghệ thuật, mang nhiều tầng ý nghĩa, gợi ra những suy ngẫm sâu xa về tuổi thơ, về tình cảm gia đình và những giá trị tinh thần thiêng liêng.

Thân bài

1. Hình ảnh bầy chim chìa vôi trong cảnh trí quen thuộc

Bầy chim chìa vôi xuất hiện mỗi buổi chiều, sau một ngày rong ruổi kiếm ăn. Chúng bay về, đậu chi chít trên mái ngói rêu phong của đền làng, ríu rít gọi nhau. Cảnh tượng ấy diễn ra ngày này qua ngày khác, đều đặn và bình yên. Nguyễn Quang Thiều đã vẽ nên một bức tranh quen thuộc của làng quê Việt Nam, nơi thiên nhiên và cuộc sống con người hòa quyện, gắn bó mật thiết.

Qua hình ảnh ấy, ta nhận thấy chim chìa vôi không sống lẻ loi, đơn độc, mà luôn hướng về sự đoàn tụ, gắn bó. Chúng đi kiếm ăn thì tản ra khắp nơi, nhưng khi chiều xuống lại tìm về một mái nhà chung. Chính chi tiết “chi chít trên mái ngói rêu phong” đã gợi ra cảm giác quây quần, chan hòa, sum họp.

2. Ý nghĩa biểu tượng của bầy chim chìa vôi

Ở tầng nghĩa đầu tiên, bầy chim chìa vôi là biểu tượng cho gia đình. Mỗi con chim giống như một thành viên, sau một ngày mưu sinh lại cùng nhau trở về tổ ấm. Tiếng ríu rít gọi nhau chẳng khác nào lời chào, lời sẻ chia. Điều này gợi ra sự ấm áp, thân tình, giống như những bữa cơm tối sum họp của mỗi gia đình Việt Nam.

Ở tầng nghĩa rộng hơn, bầy chim còn tượng trưng cho cộng đồng làng xóm, cho sự gắn bó chan hòa giữa người với người. Chúng cùng nhau kiếm sống, cùng nhau trở về, cùng chung một mái đền linh thiêng, gợi nhắc đến tinh thần đoàn kết, tình nghĩa keo sơn. Nhờ đó, hình ảnh bầy chim chìa vôi đã vượt lên khỏi ý nghĩa sinh học thông thường để trở thành một biểu tượng văn hóa và nhân văn.

Đặc biệt, tác giả còn gọi bầy chim chìa vôi là “thiêng liêng”. Cái thiêng liêng ở đây không phải từ sự xa vời, bí ẩn mà từ chính sự gần gũi, giản dị. Thiêng liêng vì nó gắn liền với kí ức tuổi thơ trong sáng, thiêng liêng vì nó lưu giữ những giá trị tinh thần bền vững: đoàn tụ, yêu thương, niềm tin. Qua đó, Nguyễn Quang Thiều đã nâng một hình ảnh đời thường thành một biểu tượng nghệ thuật giàu sức lay động.

3. Cảm xúc của nhân vật “tôi” trước bầy chim chìa vôi

Đối với nhân vật “tôi”, bầy chim chìa vôi không chỉ là một loài vật của thiên nhiên mà còn là một phần kí ức tuổi thơ. Hình ảnh ấy gợi nhắc về ngôi đền làng cổ kính, về những buổi chiều yên bình, về niềm hạnh phúc giản dị khi sống trong tình yêu thương của gia đình và cộng đồng. Bầy chim chìa vôi vì thế đã trở thành một kho báu tinh thần, nuôi dưỡng tâm hồn nhân vật “tôi”, khiến tuổi thơ ấy trở nên trong sáng, đáng nhớ và thiêng liêng.

Cảm xúc bồi hồi, tha thiết của nhân vật “tôi” cũng chính là cảm xúc chung của người đọc. Bởi mỗi người đều có cho mình một “bầy chim chìa vôi” riêng – một hình ảnh, một kí ức, một kỉ niệm nhỏ bé nhưng chất chứa ý nghĩa sâu xa, gợi nhớ về gia đình, quê hương và tuổi thơ.

4. Nghệ thuật khắc họa hình ảnh bầy chim chìa vôi

• Ngôn ngữ giàu chất gợi hình, gợi cảm: “chi chít”, “ríu rít”, “mái ngói rêu phong” – những chi tiết vừa cụ thể, vừa giàu sức gợi.

• Giọng văn trữ tình, giàu chất thơ: cách kể chuyện như một khúc hồi ức, tạo cảm giác êm dịu, nhẹ nhàng.

• Sự kết hợp giữa thực và biểu tượng: bầy chim vừa hiện hữu sống động, vừa trở thành hình ảnh biểu trưng cho tình cảm và giá trị tinh thần.

Kết bài

Có thể nói, hình ảnh bầy chim chìa vôi trong tác phẩm của Nguyễn Quang Thiều là một điểm nhấn nghệ thuật giàu sức ám ảnh. Từ một hình ảnh quen thuộc của làng quê, tác giả đã khắc họa thành biểu tượng của sự đoàn tụ, yêu thương, của kí ức tuổi thơ thiêng liêng. Hình ảnh ấy không chỉ gợi ra bức tranh thiên nhiên yên bình mà còn khơi dậy trong ta tình yêu quê hương, gia đình và sự trân trọng những giá trị giản dị trong cuộc sống. Đọc Bầy chim chìa vôi, mỗi chúng ta như được trở về với tuổi thơ của chính mình, để thấy lòng thêm trong sáng, thêm gắn bó với quê hương và thêm yêu những điều bình dị mà thiêng liêng quanh ta.

Phân tích hình ảnh bầy chim chìa vôi trong tác phẩm Bầy chim chìa vôi – Nguyễn Quang Thiều, Ngữ văn 7, tập 1

Soạn bài: Thiên Di