Phân Tích Đoạn Trích: Quang Trung đại phá Quân Thanh

Phân Tích Đoạn Trích: Quang Trung đại phá Quân Thanh

(Trích, Hoàng Lê nhất thống chí – Ngô gia văn phái)

Trong kho tàng văn học trung đại Việt Nam, Hoàng Lê nhất thống chí là tác phẩm đặc biệt có giá trị, vừa là tiểu thuyết lịch sử chương hồi, vừa là pho tư liệu sống động về một giai đoạn bi tráng cuối thế kỉ XVIII – đầu thế kỉ XIX. Nổi bật trong đó là đoạn trích Quang Trung đại phá Quân Thanh (hồi 14), miêu tả lại chiến công thần tốc và oanh liệt của vua Quang Trung – Nguyễn Huệ trong cuộc kháng chiến chống quân Thanh xâm lược đầu xuân Kỉ Dậu (1789). Đoạn trích không chỉ dựng nên hình tượng vị anh hùng dân tộc kiệt xuất mà còn thể hiện niềm tự hào sâu sắc về sức mạnh chính nghĩa và tinh thần quật cường của dân tộc Việt Nam.

Trước hết, tác phẩm đã khắc họa một cách sinh động hình tượng vua Quang Trung – Nguyễn Huệ, con người hội tụ đầy đủ phẩm chất của một anh hùng dân tộc. Khi nghe tin quân Thanh đưa 29 vạn quân sang xâm lược nước ta, Nguyễn Huệ lập tức lên ngôi Hoàng đế, lấy niên hiệu Quang Trung, trực tiếp chỉ huy quân đội ra Bắc. Chỉ riêng quyết định này đã toát lên bản lĩnh kiên cường, sự quyết đoán và ý thức trách nhiệm lớn lao trước vận mệnh dân tộc. Lời dụ quân của ông thể hiện rõ tinh thần yêu nước sắt son và khí phách hào hùng: “Đánh cho để dài tóc, đánh cho để đen răng; đánh cho nó chích luân bất phản, đánh cho nó phiến giáp bất hoàn...” – những câu nói đanh thép vừa khẳng định ý chí diệt giặc, vừa khơi dậy niềm tự hào dân tộc, động viên quân sĩ.

Ở Quang Trung, ta thấy rõ tài năng quân sự lỗi lạc. Ông đã tổ chức cuộc hành quân thần tốc: từ Phú Xuân ra Bắc chỉ mất mười ngày, điều mà lịch sử ghi nhận là “một kỳ tích”. Không chỉ nhanh chóng, ông còn khéo léo chia quân, tính toán thời gian tấn công, tạo yếu tố bất ngờ khiến quân Thanh hoàn toàn rơi vào thế bị động. Trận đánh Ngọc Hồi – Đống Đa là đỉnh cao của nghệ thuật dụng binh: với khí thế vũ bão, quân Tây Sơn đã đánh tan đồn Ngọc Hồi, tiêu diệt hàng vạn quân Thanh, rồi tiến thẳng vào Thăng Long. Tác giả đã miêu tả Quang Trung với phong thái oai hùng, như một vị chúa tể của chiến thắng, đem lại hào quang rực rỡ cho non sông.

Ngược lại với hình ảnh hào hùng của Quang Trung, tác phẩm khắc họa quân Thanh và bè lũ Lê Chiêu Thống với hình ảnh đầy tủi nhục. Lúc mới kéo quân sang, Tôn Sĩ Nghị huênh hoang tự đắc, coi thường quân Tây Sơn. Nhưng khi bị tấn công, hắn cùng quân lính rơi vào cảnh hỗn loạn, bỏ chạy thảm hại. Hình ảnh “người chết như rạ, máu chảy thành suối” cho thấy sự thất bại nhục nhã của đạo quân xâm lược to lớn. Còn Lê Chiêu Thống – kẻ cầu viện ngoại bang, bán nước hại dân – thì hiện lên hèn nhát, tội nghiệp, phải chui nhủi trốn chạy, để lại hình ảnh đáng khinh miệt. Qua đó, tác giả khẳng định: lẽ chính nghĩa thuộc về Quang Trung và nhân dân ta, phi nghĩa tất yếu thất bại.

Về nghệ thuật, đoạn trích thể hiện lối kể chuyện sinh động, giàu kịch tính. Nhịp điệu nhanh, dồn dập như tái hiện khí thế thần tốc của những ngày đại phá quân Thanh. Bút pháp sử thi trang trọng, hùng tráng làm nổi bật hình tượng vị vua anh hùng và sự nghiệp chính nghĩa. Đồng thời, tác giả khéo léo kết hợp miêu tả sự kiện lịch sử với việc khắc họa tính cách nhân vật, tạo nên một thiên anh hùng ca bất hủ.

Đoạn trích Quang Trung đại phá Quân Thanh mang ý nghĩa to lớn. Trước hết, đó là bản anh hùng ca về chiến thắng Ngọc Hồi – Đống Đa lừng lẫy năm Kỉ Dậu 1789, một trong những chiến công hiển hách bậc nhất trong lịch sử chống ngoại xâm của dân tộc. Tác phẩm tôn vinh tài năng và tầm vóc của vị anh hùng dân tộc Quang Trung – Nguyễn Huệ, đồng thời phản ánh niềm tự hào và ý chí bất khuất của nhân dân Việt Nam. Hơn thế, tác phẩm cũng gửi gắm bài học lịch sử sâu sắc: dân tộc ta chỉ có thể giữ vững độc lập khi có tinh thần đoàn kết, khi đứng lên chống giặc bằng sức mạnh của chính mình; ngược lại, kẻ nào bán nước, cõng rắn cắn gà nhà sẽ bị lịch sử phán xét nghiêm khắc.

Tóm lại, Quang Trung đại phá Quân Thanh là đoạn trích tiêu biểu của Hoàng Lê nhất thống chí, vừa giàu giá trị lịch sử vừa có giá trị văn chương. Qua việc tái hiện khí thế hào hùng của dân tộc, tác phẩm đã dựng nên hình tượng rực rỡ của người anh hùng Quang Trung – Nguyễn Huệ, đồng thời ngợi ca sức mạnh chính nghĩa, tinh thần yêu nước bất khuất của nhân dân ta. Đọc tác phẩm, chúng ta càng thêm tự hào về truyền thống lịch sử vẻ vang và càng ý thức hơn về trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong việc giữ gìn, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phân tích đoạn trích: Quang Trung đại phá Quân Thanh - (Trích, Hoàng Lê nhất thống chí – Ngô gia văn phái), Ngữ văn lớp 8, tập 1

Soạn bài: Thiên Di