Phân tích thông điệp mà truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” của Tạ Duy Anh muốn gửi đến người đọc

(Ngữ văn 6, tập 1)

Trong kho tàng văn học Việt Nam viết về đề tài tình cảm gia đình, truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” của Tạ Duy Anh là một tác phẩm đặc sắc, giản dị mà sâu lắng. Không có những tình huống kịch tính hay những biến cố lớn lao, câu chuyện chỉ xoay quanh hai anh em nhỏ tuổi – người anh và cô em gái Kiều Phương – nhưng lại chứa đựng một thông điệp nhân văn sâu sắc về tình yêu thương, sự bao dung và sức mạnh cảm hóa của lòng nhân hậu. Qua từng chi tiết tinh tế, nhà văn gửi gắm đến người đọc bài học quý giá: trong cuộc sống, con người cần biết vượt qua lòng đố kỵ, ghen ghét, để trân trọng và yêu thương những người thân yêu của mình.

🌸 1. Tình cảm gia đình – nguồn sáng trong trẻo, là nền tảng nuôi dưỡng tâm hồn con người

Trước hết, truyện gợi lên vẻ đẹp của tình cảm gia đình – một giá trị bền vững và thiêng liêng trong đời sống con người. Mỗi chúng ta đều lớn lên trong vòng tay cha mẹ, trong sự gắn bó với anh chị em, và chính những sợi dây tình thân ấy làm nên phần “người” tốt đẹp trong mỗi cá nhân.

Trong truyện, Kiều Phương – cô bé có biệt danh “Mèo” – là hình ảnh tiêu biểu cho tình cảm trong sáng, hồn nhiên của một đứa trẻ. Dù còn nhỏ, em luôn dành cho anh trai sự quan tâm và ngưỡng mộ vô điều kiện. Em thích chơi với anh, thích khoe với anh những điều mình vừa khám phá được. Thế nhưng, đáng buồn thay, người anh lại không hiểu được tấm lòng ấy. Anh mang trong mình tâm lý tự ái, ghen tị, ích kỷ – những cảm xúc thường thấy ở lứa tuổi mới lớn, khi cái “tôi” cá nhân đang hình thành.

Câu chuyện đã tái hiện một cách chân thật mâu thuẫn nội tâm giữa hai anh em: một bên là tình yêu thương ngây thơ, trong sáng; một bên là sự đố kỵ, tự ti, nhỏ nhen. Sự đối lập ấy khiến người đọc không chỉ cảm thấy xót xa mà còn nhận ra rằng: trong tình thân, nếu ta không biết thấu hiểu và yêu thương, thì ngay cả những mối quan hệ gần gũi nhất cũng có thể trở nên xa cách.

Tạ Duy Anh dường như muốn nhắn gửi:

“Gia đình là nơi bắt đầu của yêu thương, cũng là nơi con người học cách sống nhân hậu. Ai đánh mất lòng yêu thương trong gia đình, người đó sẽ đánh mất phần trong sáng nhất của tâm hồn.”

🌻 2. Thông điệp về sự ghen tị – “Căn bệnh” của lòng tự ái và cách vượt qua nó bằng tình thương

Một trong những điều khiến “Bức tranh của em gái tôi” trở nên sâu sắc chính là cách tác giả thể hiện sự ghen tị của người anh – một cảm xúc rất thật, rất người, đặc biệt phổ biến ở lứa tuổi thiếu niên. Khi thấy em gái được phát hiện có năng khiếu vẽ tranh, được người lớn khen ngợi, người anh cảm thấy hụt hẫng, bực bội, thậm chí xa lánh em. Anh tự cho rằng mình kém cỏi và bị lãng quên.

Đây chính là tâm lý tự ái và đố kỵ – một “bức tường” ngăn con người đến với nhau. Nó khiến ta không thể nhìn thấy vẻ đẹp của người khác, cũng không thể nhận ra giá trị của chính mình. Tạ Duy Anh đã miêu tả tinh tế tâm trạng ấy: người anh vừa muốn gần em, vừa muốn tránh xa em; vừa ngưỡng mộ tài năng của em, vừa ghen ghét đến mức không muốn nhìn thấy em được khen.

Nhưng cao quý thay, nhà văn không dừng lại ở việc phơi bày “cái xấu” trong con người. Ông để nhân vật “tôi” tự vượt qua bóng tối của lòng ghen tị bằng chính ánh sáng của tình thương. Khi người anh nhìn thấy bức tranh đoạt giải của em gái – bức tranh mang tên “Anh trai tôi” – anh bàng hoàng, xúc động và xấu hổ. Trong mắt em gái, anh vẫn là người tốt đẹp, hiền từ, đáng yêu. Cái nhìn ấy, trong sáng và nhân hậu, đã khiến người anh tỉnh ngộ.

Nhà văn đã tinh tế gửi gắm một thông điệp sâu xa:

“Không ai hoàn hảo, nhưng tình yêu thương chân thành có thể làm con người trở nên tốt đẹp hơn.”

Ghen tị là cảm xúc tự nhiên, nhưng nếu biết dũng cảm nhìn lại bản thân, ta sẽ trưởng thành và học được cách yêu thương. Câu chuyện không chỉ nói về một cậu bé ghen tị với em, mà còn là hành trình thức tỉnh của tâm hồn – từ ích kỷ đến bao dung, từ ghen ghét đến yêu thương.

🌼 3. Sức mạnh cảm hóa của lòng nhân hậu và tình yêu thương

Một trong những thông điệp quan trọng nhất mà truyện gửi đến người đọc là: tình yêu thương có sức mạnh cảm hóa con người. Bức tranh “Anh trai tôi” chính là biểu tượng của điều ấy.

Kiều Phương không hề biết anh mình đang giận, đang xa lánh. Trong tâm hồn non nớt của em, anh trai luôn là người tuyệt vời nhất. Khi em vẽ anh, em không chỉ vẽ bằng đôi tay mà bằng trái tim trong sáng. Chính ánh sáng ấy đã giúp người anh nhận ra sự nhỏ nhen của mình và thôi thúc anh muốn trở thành một con người tốt hơn.

Bức tranh không chỉ là một tác phẩm nghệ thuật, mà là tấm gương phản chiếu tâm hồn. Nhìn vào đó, người anh nhận ra hình ảnh đẹp đẽ của chính mình – hình ảnh mà em gái vẫn luôn tin tưởng. Và cũng từ đó, anh cảm thấy xấu hổ, day dứt, đồng thời được “thanh lọc” về cảm xúc.

Tạ Duy Anh đã tinh tế thể hiện quá trình thức tỉnh lương tri của nhân vật. Không cần một lời trách móc, không cần một bài học đạo đức khô khan, chỉ bằng một bức tranh đầy yêu thương, em gái đã khiến anh trai thay đổi. Đó chính là sức mạnh của lòng nhân hậu – thứ ánh sáng có thể soi rọi và cảm hóa mọi tâm hồn.

🌺 4. Thông điệp về sự tự nhận thức và trưởng thành của con người

“Bức tranh của em gái tôi” không chỉ là câu chuyện về tình cảm gia đình mà còn là hành trình trưởng thành của con người. Trong cuộc sống, ai cũng có lúc sai lầm, ai cũng từng ích kỷ hoặc đố kỵ. Nhưng điều quan trọng là ta biết nhận ra và sửa chữa.

Người anh trong truyện, sau khi chứng kiến bức tranh của em, đã tự vấn lương tâm, cảm thấy xấu hổ và ân hận. Đó là dấu hiệu của sự trưởng thành về tâm hồn. Cậu không còn nhìn em bằng con mắt ghen ghét nữa, mà bằng sự trân trọng, yêu thương.

Nhà văn gửi gắm tới người đọc, đặc biệt là các em học sinh, một bài học quý:

Trưởng thành không chỉ là lớn lên về tuổi tác, mà là biết sống chân thành, biết nhận lỗi và biết yêu thương.

Chính nhờ biết tự soi chiếu vào bản thân, con người mới trở nên tốt đẹp hơn. Và tình cảm gia đình – nơi xuất phát của mọi yêu thương – là môi trường giúp con người học được những bài học đầu đời ấy.

🌹 5. Thông điệp nhân văn: Hãy sống bằng trái tim chân thành và bao dung

Khép lại truyện, người đọc vẫn còn dư âm của những cảm xúc nhẹ nhàng mà sâu lắng. Tạ Duy Anh không răn dạy hay lên án, mà chọn cách đánh thức lương tri bằng lòng nhân ái. Tác phẩm như một bài ca dịu dàng về tình yêu thương, về sự bao dung và tha thứ.

Trong xã hội hôm nay, khi con người dễ bị cuốn vào ganh đua, hơn thua, truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” vẫn còn nguyên giá trị. Nó nhắc chúng ta nhớ rằng:

Mỗi con người đều có những ưu điểm riêng, không ai giống ai.
Thay vì ghen tị, ta nên học cách trân trọng tài năng và niềm vui của người khác.
Hãy nhìn mọi người bằng ánh mắt yêu thương, bởi chỉ có tình thương mới làm cuộc sống này trở nên ý nghĩa.

Thông điệp cuối cùng mà tác phẩm gửi đến người đọc chính là:

“Tình thương là bức tranh đẹp nhất mà con người có thể vẽ nên trong cuộc đời mình.”

🌿 Kết bài

“Bức tranh của em gái tôi” không chỉ là câu chuyện về hai anh em nhỏ, mà là một bài học làm người sâu sắc dành cho tất cả chúng ta. Từ những cảm xúc nhỏ bé, đời thường, Tạ Duy Anh đã khơi dậy trong lòng người đọc những giá trị nhân văn cao đẹp: biết yêu thương, biết bao dung, biết tự nhìn lại bản thân để sống tốt hơn mỗi ngày.

Bức tranh mà Kiều Phương vẽ không chỉ là hình ảnh người anh, mà còn là bức tranh của lòng nhân hậu, của niềm tin và của sự thức tỉnh. Nó khiến ta hiểu rằng, trong cuộc sống, điều quý giá nhất không phải là tài năng hay danh tiếng, mà là một trái tim trong sáng biết yêu thương con người.

Phân tích thông điệp mà truyện ngắn “Bức tranh của em gái tôi” của Tạ Duy Anh muốn gửi đến người đọc. Chương trình Ngữ Văn lớp 6, tập 1

Soạn bài: Thiên Di

Tìm kiếm Blog này

Mentorazone