THÀNH NHÀ HỒ – KIỆT TÁC KIẾN TRÚC ĐÁ CỔ GIỮA TRỜI NAM
1. Vùng đất linh thiêng giữa lòng xứ Thanh
Giữa thung lũng sông Mã trù phú, thuộc hai xã Vĩnh Tiến và Vĩnh Long (huyện Vĩnh Lộc, tỉnh Thanh Hóa), Thành Nhà Hồ sừng sững như một chứng tích kỳ vĩ của lịch sử Việt Nam cuối thế kỷ XIV.
Giữa những cánh đồng xanh mướt và núi non trập trùng, bức tường đá xám khổng lồ của thành hiện lên – uy nghi, cổ kính mà vẫn đầy sức sống – như kể lại câu chuyện về một triều đại ngắn ngủi nhưng đầy táo bạo: triều Hồ (1400–1407).
Không chỉ là một công trình quân sự, Thành Nhà Hồ còn là biểu tượng của trí tuệ, tầm nhìn và lòng tự cường dân tộc, là minh chứng cho khả năng sáng tạo phi thường của người Việt thời trung đại.
2. Dấu ấn lịch sử – từ cải cách đến kiệt tác
Vào năm 1397, Hồ Quý Ly, khi ấy là quyền thần nhà Trần, đã cho xây dựng tòa thành mới ở Tây Đô (Thanh Hóa) để làm kinh đô của Đại Ngu – triều đại mới mà ông sáng lập.
Chỉ trong 3 tháng mùa xuân năm 1397, với hàng vạn nhân công, tòa thành bằng đá đồ sộ nhất Đông Nam Á thời bấy giờ đã được dựng lên, trở thành trung tâm chính trị – quân sự – văn hóa của đất nước trong thời gian ngắn ngủi từ 1400 đến 1407.
Dù triều Hồ chỉ tồn tại 7 năm, nhưng dấu ấn để lại là bất tử: những tư tưởng cải cách tiến bộ, hệ thống tiền giấy, trường học, thư viện, cùng công trình kiến trúc đồ sộ này – Thành Nhà Hồ – vẫn còn vẹn nguyên giá trị lịch sử, nghệ thuật và nhân văn.
Ngày nay, Thành Nhà Hồ được coi là “bước ngoặt trong lịch sử kiến trúc Việt Nam thời trung đại”, và vào năm 2011, UNESCO đã công nhận Thành Nhà Hồ là Di sản Văn hóa Thế giới, với tiêu chí:
“Thành Nhà Hồ là một ví dụ nổi bật về sự kết hợp hài hòa giữa kỹ thuật xây dựng bằng đá truyền thống Đông Á với quy hoạch đô thị phương Đông chịu ảnh hưởng của Nho giáo.”
3. Kiến trúc vĩ đại – bức tường đá của trí tuệ Việt
🧱 Quy mô và kết cấu
Thành Nhà Hồ có hình chữ nhật, diện tích khoảng 150 ha, với bốn cổng thành lớn hướng theo bốn hướng: Đông, Tây, Nam, Bắc.
Tường thành được xây bằng những khối đá xanh nguyên khối, mỗi khối nặng từ 10 đến 26 tấn, ghép chồng lên nhau không cần chất kết dính.
Kỹ thuật xây dựng này khiến nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước phải thán phục, bởi sự chính xác đến kỳ diệu của các mối ghép, độ bền vững của công trình qua hơn 600 năm mưa nắng và động đất mà vẫn kiên cố.
Chiều cao trung bình của tường thành khoảng 5–6,5m, nơi cao nhất tới 10m, chiều dài mỗi cạnh gần 900m.
Mặt ngoài thành hơi nghiêng, mặt trong dựng đứng – một kiểu kết cấu phòng thủ đặc trưng của các thành cổ châu Á, giúp chống lại sức công phá và thuận tiện trong chiến đấu.
🏰 Cổng Nam – linh hồn của tòa thành
Cổng Nam (còn gọi là Đại Nam Môn) là lối chính vào Hoàng thành, được xây bằng những khối đá lớn xếp vòm cuốn, cao hơn 9m, rộng 15,17m.
Đây là vòm đá lớn nhất Đông Nam Á còn tồn tại nguyên vẹn, minh chứng cho kỹ thuật xây dựng tiên tiến và tư duy thẩm mỹ tinh tế của người xưa.
Mỗi viên đá đều được đẽo gọt tỉ mỉ, ghép khít đến mức không lọt nổi một lưỡi dao mỏng, tạo nên vẻ đẹp vừa hùng vĩ, vừa hài hòa với cảnh quan xung quanh.
🌳 Không gian đô thị cổ
Bên trong tường thành là Hoàng thành, nơi đặt các cung điện, kho tàng và hành cung của nhà vua; bên ngoài là La thành, nơi sinh sống của dân cư, quan lại và quân lính.
Hệ thống hào nước, đường trục chính, cùng những tàn tích còn sót lại như nền điện Nam Giao, nền điện Hoàng Gia, giếng cổ, cho thấy một quy hoạch đô thị bài bản, khoa học và đầy tính biểu tượng.
4. Kỹ thuật – bí ẩn của người xưa
Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn chưa tìm ra phương pháp vận chuyển và lắp ghép những khối đá nặng hàng chục tấn của người Việt thế kỷ XIV.
Không có dấu tích của bánh xe hay ròng rọc, có thể người xưa đã sử dụng con lăn bằng gỗ, dàn giáo và sức người, kết hợp độ dốc địa hình tự nhiên để di chuyển các khối đá.
Những khối đá được đẽo theo hình thang, cong nhẹ, để khi ghép lại thành vòm sẽ tự chịu lực, một kỹ thuật cực kỳ tiên tiến, tương đồng với kiến trúc La Mã cổ đại – nhưng được sáng tạo độc lập tại Việt Nam.
Chính sự kỳ diệu ấy khiến Thành Nhà Hồ được ví như “Kim tự tháp phương Đông” – biểu tượng cho ý chí và sáng tạo của dân tộc Việt trong lịch sử.
5. Nghệ thuật và tư tưởng – bản lĩnh triều Hồ
Không chỉ là một công trình quân sự, Thành Nhà Hồ còn phản ánh tư tưởng đổi mới mạnh mẽ của Hồ Quý Ly – một người dám cải cách, dám thay đổi để xây dựng đất nước hưng thịnh.
Việc dời đô về Tây Đô thể hiện tầm nhìn chiến lược, chọn vùng trung tâm, có địa thế “rồng cuộn hổ ngồi”, thuận lợi cả về quân sự lẫn kinh tế.
Thành được xây dựng theo nguyên tắc phong thủy Nho giáo, với núi Đốn Sơn ở phía Nam, sông Mã ở phía Bắc, núi Tư Phối ở phía Đông và núi Voi ở phía Tây, tạo thành thế “tứ trấn” bảo vệ vững chắc.
Sự kết hợp giữa yếu tố thiên nhiên và nhân tạo, giữa vật chất và tinh thần, khiến Thành Nhà Hồ vừa hùng tráng, vừa có chiều sâu văn hóa.
6. Di sản phục sinh – từ phế tích đến di sản thế giới
Trải qua hơn sáu thế kỷ, Thành Nhà Hồ từng bị tàn phá bởi thời gian, chiến tranh và thiên nhiên.
Nhưng nhờ nỗ lực bảo tồn của Nhà nước Việt Nam và cộng đồng quốc tế, khu di tích đã được khai quật, tu bổ và mở cửa đón du khách trong những năm gần đây.
Năm 2011, UNESCO chính thức công nhận Thành Nhà Hồ là Di sản Văn hóa Thế giới, trở thành di sản thứ 7 của Việt Nam được vinh danh toàn cầu.
Kể từ đó, Thành Nhà Hồ không chỉ là điểm đến của du khách yêu lịch sử, mà còn là trung tâm nghiên cứu khảo cổ và văn hóa Việt thời trung đại.
Các dự án bảo tồn được phối hợp với Nhật Bản, Hàn Quốc và Pháp, nhằm phục hồi cảnh quan, bảo vệ nền móng cũ, đồng thời phát triển du lịch sinh thái – văn hóa gắn với cộng đồng địa phương.
7. Thành Nhà Hồ hôm nay – nơi quá khứ vang vọng
Đến với Thành Nhà Hồ hôm nay, du khách sẽ cảm nhận được hơi thở của thời gian qua từng phiến đá, từng vòm cổng, từng đường rêu phủ.
Buổi sáng, khi ánh nắng chiếu qua cổng Nam, những khối đá xám ánh lên màu vàng đồng – như bức tranh sống động của một triều đại từng hưng thịnh.
Không chỉ tham quan di tích, du khách còn có thể ghé thăm đền thờ Hồ Quý Ly, làng cổ Đông Môn, hang núi An Tôn, hoặc thưởng thức đặc sản Thanh Hóa như nem chua, bánh gai Tứ Trụ, canh lá đắng… – những hương vị dân gian hòa quyện cùng câu chuyện lịch sử.
8. Kết luận – Bản trường ca của đá và lòng người
Thành Nhà Hồ không chỉ là một công trình kiến trúc cổ, mà là tượng đài vĩnh cửu của ý chí con người Việt Nam.
Giữa cánh đồng xứ Thanh, những bức tường đá vẫn trầm mặc đứng đó – chứng nhân cho bao đổi thay của đất nước, cho tinh thần sáng tạo, kiên cường và khát vọng độc lập của dân tộc.
🕯️ “Những phiến đá xám của Thành Nhà Hồ không chỉ kể về một triều đại đã qua – chúng kể về sức mạnh của bàn tay, khối óc và niềm tin Việt Nam, vượt qua thời gian để trở thành di sản của nhân loại.”
Trình bày hiểu biết của em về Thành Nhà Hồ, Chương trình Ngữ Văn lớp 12, tập 1
Biên tập: Thiên Di
.jpg)
.jpg)
Nhận xét
Đăng nhận xét